دولت و داده های عمومی
زمان مطالعه: 6 دقیقه
دولت یا حکومت در این نوشته به معنای نهادی است که از طرف مردم یک محدوده جغرافیایی مقبول واقع شده تا قوانینی برای اهداف معلوم، تعیین و اجرا کند. در این نوشته بررسی می کنیم که این دولت، چه ارتباطی با داده های عمومی باید داشته باشد و با دلایلی نشان می دهیم که منطقی نیست دولت دست به تولید داده های انحصاری بزند و باید تمام داده هایش را عمومی کند.
پول عمومی، داده عمومی
یکی از دلایلی که دولت باید داده هایش را عمومی کند، این است که پول دولت در حقیقت پول عموم جامعه است. دولت به وسیله مالیات، جریمه و عوارض درآمد زایی می کند که همه در حقیقت متعلق به همه هستند. مثلا وقتی دولت پول عوارض حفر چاه را می گیرد در حقیقت از ظرفیت زمینی که متعلق به همه مردم است خرج می کند و پول به دست می آورد.
حال دولتی که تمام پولش از مردم تامین می شود، اگر نیاز به تولید و توسعه یک داده پیدا کند و آن را توسعه دهد، نباید آن را به صورت عمومی منتشر کند تا تمام افراد جامعه بتوانند حداکثر استفاده ممکن را از آن ببرند؟ نباید اگر با شرکت هایی قرارداد می بنند تا داده ای را برای او توسعه دهند از آن ها تضمین بگیرد تا محصول را به صورت داده عمومی منتشر کنند؟
بسیاری از افراد معتقدند که این دلیل، کافی است. بنیاد نرم افزار آزاد اروپا (fsfe) یک کمپین با نام «پول عمومی؟ کد عمومی!» به راه انداخته است که در آن از دولت های عضو اتحادیه اروپا دعوت می کند تا تمامی کد هایی که تولید می کنند را به صورت عمومی منتشر کنند. از طریق وبسایت این کمپین می توانید با جزییات و حامیان آن آشنا شوید.
دولت یک سازمان غیر انتفاعی است
دولت یک بنگاه اقتصادی نیست و به دنبال سود جویی و ماکسیمم کردن درآمد یا منافع خود نیست (نباید باشد) و اگر کاری انجام می دهد هدفش انجام آن کار به بهترین شکل است و نه به دست آوردن بیشترین درآمد از آن. هر موسسه ای که به این صورت باشد و هدفش به دست آوردن سود مالی نباشد، نباید انگیزه ای برای رقابت با دیگران و مخفی کردن داده های خود داشته باشد. مثلا فرض کنید یک سازمان که برای محیط زیست فعالیت می کند، یک محصول طراحی کند که اطلاعات آماری مفیدی تولید کند. درست است که اگر این محصول را انحصار کند، پول به دست می آورد و می تواند این پول را در راستای محیط زیست خرج کند اما استفاده از محصولش که برای محیط زیست بود را برای دیگران هزینه بر کرده و در حقیقت از هدف اصلی دور شده است. دولت نیز که یک سازمان غیرانتفاعی است برای رسیدن سریع تر و با کیفیت تر به اهدافش باید داده هایش را به صورت عمومی منتشر کند.
آیا دولت داده ای توسعه می دهد که عمومی بودن آن مهم باشد؟
طبیعتا. دولت یک نهاد بسیار عظیم است؛ گردش مالی بزرگ ترین شرکت ها برابر گردش مالی دولت های کوچک کشور های فقیر است. در نتیجه این عظمت، دولت داده های بسیار زیادی هم تولید می کند. از داده های توسعه یافته توسط دولت ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- توسعه داده ها و طراحی های مربوط به صنایع دولتی مانند معادن، شبکه توزیع برق یا صنایع نفتی
- توسعه داده های جغرافیایی مانند ترافیک در شهر ها یا نقشه مناطق جنگلی
- توسعه داده های آماری مانند وضعیت سلامت، اقتصاد و ... در سطح کشور به طور کلی به سختی داده ای پیدا می شود که عام منظوره باشد اما دولت به آن نیاز نداشته باشد. بنابراین محتمل است که دولت آن ها را توسعه دهد و اگر دولت این انرژی را صرف بهبود داده های عمومی کند، خودش و همه جامعه از این اتفاق بسیار سود خواهند برد.
ملی یا عمومی؟
برخی از استدلال های مطرح شده، مانند این استدلال که محصول حاصل از پول مردم باید در اختیار همه مردم باشد، ممکن است این ابهام را به وجود بیاورد که منظور از مردم، مردم همه جهان هستند یا مردم تحت قیومت دولت مذکور؟ که اگر حالت دوم باشد، دیگر این داده عمومی به معنایی که ما به آن اشاره داریم نیست.
نکته اول این است که نمی توان یک داده را به طور موثر و کارآمدی در اختیار مردم یک کشور گذاشت و از دسترسی بقیه به آن جلوگیری کرد. بنابراین اگرچه پول متعلق به یک عده خاص از مردم جهان بوده است اما چون نمی توان آن را در اختیار آن عده گذاشت، منطقی است که به صورت عمومی منتشر شود.
نکته بعدی این است که بسیاری از داده هایی که دولت تولید می کند، کاربرد محلی دارد و مشتری اصلی آن ها مردم همان کشور هستند. مثل نقشه جاده های کشور یا یک داده بومی سازی شده به زبان محلی که کاربرد چندانی برای سایرین ندارد. در این حالت هم منطقی است که به صورت عمومی منتشر شود.
در نهایت، حتی اگر دولت بتواند که انحصار در سطح ملی را پیاده سازی کند، مزایای کلی داده های عمومی مانند بهینه بودن، عدم اختراع دوباره چرخ، مشارکت سایرین در توسعه و ... را از دست می دهد و در صورتی که هدف دولت از این داده ها رقابت نباشد، به نفع دولت است که با عمومی کردن داده هایش در سطح جهانی، به این مزایا نیز برسد.
اما بعضا هدف دولت دقیقا رقابت است، به ویژه رقابت با دولت های دیگر. بعضی از این رقابت ها، مانند رقابت در زمینه های ورزشی، فضایی، تولید دارو یا ... رقابت های احمقانه هستند و اگر دولت یک رویکرد درست داشته باشد نباید در این زمینه ها با دولت های دیگر رقابت کند. مثلا چرا دولت ها باید در حوزه فضایی با هم رقابت کنند؟ مگر فضا چیز محدودی است و تمام می شود؟ اگر هدف واقعا اکتشافات علمی است آیا نمی توان با همکاری و بر پایه داده های عمومی به نتایج بهتری رسید؟ و اگر نتیجه اهمیتی ندارد و هدف رو کم کنی است، آیا بهتر نیست که این کار کلا کنار گذاشته شود و دولت به وظایف اصلی خود بپردازد؟
اما رقابت های جدی ای هم وجود دارد. مثل رقابت در حوزه فناوری های جنگی می تواند واقعا مورد نیاز مردم باشد. آیا در این جا هم باید دولت داده هایش را عمومی کند؟ نکته این است که به طور کلی در زمینه داده های عمومی داده های جنگی استثنا هستند و قاعده هایی که برای داده های معمولی صحیح است را نمی توان به آن ها تعمیم داد. بنابراین عمومی کردن داده های جنگی و امثالهم به ملاحظات ویژه تری نیاز دارد و در حالت کلی بر خلاف بقیه داده ها لزومی به عمومی کردنشان نیست.