شبکه های اجتماعی عمومی و غیر متمرکز
زمان مطالعه: 5 دقیقه
شبکه های اجتماعی و پیام رسان های معروف که شما احتمالا می شناسید، مانند فیسبوک، توییتر، اینستاگرام، تلگرام، واتس اپ، لینکداین و ... همگی شبکه انحصاری دارند. یعنی تمام داده هایی که زیرساخت شبکه روی آن بنا شده است اختصاصا در اختیار شرکت سازنده قرار دارد و این شرکت درون شبکه قدرت مطلق دارد. بعضی از این شبکه ها (مانند واتس اپ) در سمت کاربر نیز از نرم افزار های انحصاری استفاده می کنند که به طور مضاعف بد است اما حتی شبکه هایی که نرم افزار رسمی به صورت عمومی منتشر شده است (مانند تلگرام) و یا از طریق api هایی که ارائه می دهند رابط های کاربری عمومی توسط جامعه برایشان تولید شده است (مانند اینستاگرام و توییتر) انتخاب خوبی برای جامعه نیستند و استفاده از آن ها بیش از اینکه به نفع مردم باشد به نفع سرمایه داران پشت این شبکه هاست.
اما با این که این شبکه ها بسیار معروف هستند و ممکن است شما فکر کنید که تنها همین شبکه ها هستند که فعالیت مشابه را انجام می دهند، این طور نیست. این شبکه ها دو نوع شبکه جایگزین دارند. یک نوع از جایگزین ها شبکه های همتا به همتاست که زیرساخت توسط کاربران تامین می شود و نوع دیگر شبکه های فدراسیونی که در آن مجموعه ای از کارساز ها (server) وجود دارد و هر کس می تواند از طریق یکی از این کارساز ها به شبکه متصل شود یا کارساز خودش را تاسیس کند. شبکه های اجتماعی که به این صورت هستند شبکه اجتماعی غیر متمرکز گفته می شود. داده های مربوط به این شبکه ها عموما به صورت عمومی منتشر می شود و بنابراین هر کسی می تواند یک عضو فعال (بر خلاف شبکه های اجتماعی متمرکز که همه منفعل و مصرف کننده اند) درون شبکه باشد و این شبکه ها سودشان به جامعه می رسد نه سرمایه داران تولید کننده آنها.
شبکه های غیر متمرکز و داده های عمومی
اگر یک شبکه مبتنی بر داده های عمومی باشد، حتی اگر طراحی آن در ابتدا به صورت متمرکز باشد، به مرور که نسخه های متفاوتی از آن توسط افراد مختلف راه اندازی شود، قابلیت ارتباط میان چند شبکه به صورت فدراسیونی از شبکه ها به مرور به عنوان یک بهبود توسط مشارکت کنندگان به آن داده افزوده می شود. پس یک شبکه بر پایه داده های عمومی، به مرور به یک شبکه غیر متمرکز تبدیل می شود.
شبکه های غیر متمرکز موجود
شبکه های اجتماعی غیر متمرکز زیادی بر مبنای داده های عمومی وجود دارد. از آن ها می توان به ماستودون (جایگزین توییتر)، ماتریس (جایگزین پیام رسان ها مانند تلگرام یا واتساپ)، پیکسل فد (جایگزین اینستاگرام) و پیرتیوب (جایگزین یوتیوب) اشاره کرد.
در ادامه به بررسی دقیق تر مشکلات شبکه های اجتماعی متمرکز و سپس نحوه مهاجرت به جایگزین های غیر متمرکز و عمومی آن ها می پردازیم.
مشکلات شبکه های متمرکز
- داده کاوی و جاسوسی: شبکه های انحصاری عمده داده های شبکه اعم از مطالب، بازدید ها و ارتباط ها را در اختیار دارند. این شبکه ها به طور آشکار از این داده ها برای اثر گذاری تبلیغات استفاده می کنند اما مساله به همین جا ختم نمی شود. این شبکه ها در صورت مطالبه دولت های میزبان مجبورند که اطلاعات را در اختیار آن ها بگذارند. کمپانی ها می توانند این اطلاعات را بفروشند یا از آن برای بررسی و جهت دهی افکار عمومی و دخالت در انتخابات ها و همه پرسی ها استفاده کنند. شواهدی بر این دخالت ها نیز وجود دارد اما تا کنون کمپانی ها به این موضوع به طور رسمی اعتراف نکرده اند.
- سانسور: در شبکه های انحصاری این صاحب شبکه است که انتخاب می کند چه مطالبی روی شبکه قرار گیرد و ممکن است به دلایلی مانند قوانین دولتی یا استراتژی های فرهنگی و سیاسی مطالبی که شما می خواهید روی این شبکه ها قرار بگیرد توسط مدیر شبکه حذف شود. حتی اگر مدیر شبکه مطالب شما را حذف نمی کند عضویت شما در این شبکه کمک به بایکوت کردن صدای مخالف کمپانی صاحب شبکه می کند.
- قدرت گرفتن کمپانی ها: صاحب یک شبکه بزرگ بودن امتیاز بزرگی است که باعث دیده شدن و قدرت گرفتن صاحبان می شود. در حالی که این قدرت می توانست بین جامعه توزیع شود اما با عضو شدن در این شبکه ها به تجمیع قدرت و ثروت کمک کرده اید.
چگونه به شبکه های غیر متمرکز مهاجرت کنیم؟
ممکن است با خود بگویید: "من متوجه ضرر های شبکه های متمرکز و آسیب هایی که به جامعه می زنند شدم، اما تمام دوستانم درون شبکه انحصاری x هستند و من نمی توانم ارتباطم را با آن ها قطع کنم." حقیقت این است که این موضوع شناخته شده که اثر شبکه ای نام دارد یکی از مهم ترین دلایلی است که شبکه های متمرکز را زنده نگه داشته است. برای مقابله با این اثر می توانید مراحل زیر را انجام دهید.
- ابتدا خودتان در شبکه عضو شوید و سعی کنید افراد دیگر را پیدا کنید.
- سعی کنید در شبکه جایگزین به اندازه شبکه اصلی فعال باشید. مثلا اگر این در این شبکه مطالب به صورت پست گذاشته می شود، سعی کنید که تمام پست هایی که در شبکه اصلی می گذارید را درون شبکه جایگزین نیز بگذارید. (برای این کار عموما اسکریپت هایی وجود دارد که آن را اتوماتیک انجام دهد)
- سپس سعی کنید ارتباطاتی که شما در آن نقش عمده ای دارید (مانند ارتباطات دو نفره یا ارتباط شما با دانش آموزانتان) یا ارتباطی که به سادگی می توان منتقل کرد (مثلا همه طرفین در شبکه جایگزین حساب دارند) را به شبکه های جایگزین منتقل کنید. خدمات را در شبکه انحصاری کم و کمتر کنید تا افراد بیشتری مجبور به استفاده از شبکه جایگزین شوند.
- سپس به افراد اضافه شده بگویید که همین کار را انجام دهند. این حرکت را به شکل ویروسی ادامه دهید تا افراد بیشتر و بیشتری به شبکه اضافه شوند. هنگامی که افراد به میزان کافی به شبکه جایگزین غیر متمرکز اضافه شدند، می توانید برای همیشه شبکه انحصاری را ترک کنید.